İş Hayatında Kırık Camlar Teoremi
Kırık camlar teorisi veya kırık pencereler teorisi (İngilizce: Broken Windows Theory), Amerikalı suç psikoloğu Philip Zimbardo’nun 1969 yılında yapmış olduğu bir deneyden esinlenerek elde edilmiş olan, kentsel bozukluk üzerine anti-sosyal davranışlar ve diğer suçlardaki vandalizm davranışları/belirtileri ve normları işaret eden kriminolojik bir teoridir.
Teori, düzen halindeki kamuya açık kentsel ortamlarda düzenin sürdürülmesi, daha ciddi suçların ve vandalizmin oluşmasını önlemek amacıyla izlenmesi anlamına gelir. Amaç, düzende bozulan küçük şeylerin tekrar düzenli olacak şekilde değiştirilerek, düzenin sağlanmaya devam edilmesidir.
Teori olarak 1982 yılında sosyal bilimciler James Q. Wilson ve George L. Kelling tarafından makale olarak sunulmuştur. Sunulduğu günden bu yana sosyal bilimler ve kamusal alanlarda uygulanması hakkında büyük tartışmalara neden olmuştur.
Kırık camlar teorisi birçok bilimsel çalışma ile destek alsa da aynı zamanda eleştiri konusu olmuştur. [1]
Teoriyi şöyle betimleyelim:
« Birkaç kırık penceresi olan bir bina düşünün. Camlar tamir edilmemişse vandallar birkaç cam daha kırmaya meyillidir. Sonunda bina boş ise tüm camları kırılabilir, gecekonduysa belki de yangın dahi çıkarabilirler. Ya da bir kaldırım düşünün. Burada bazı çöpler birikir. Yakın zamanda bu çöpler daha fazla birikir. Sonunda buradaki restoranlar, hatta paket servis yapan insanlar bile çöpleri araba ile poşetler halinde getirerek buraya atarlar. »
Deney:
Wilson ve Kelling’ten önce teori Stanford’lu psikolog Philip Zimbardo tarafından 1969 yılında bir test olarak düzenlenmiştir.
Zimbardo, plakası bulunmayan iki otomobili Bronx ve Kaliforniya Palo Alto’da bulunan mahallelere bıraktı. Bronx’taki araba, “terk edildikten” birkaç dakika sonra “barbarlar” tarafından saldırıya uğradı. Bir baba, anne ve genç yaştaki oğlundan oluşan aile tarafından öncelikle aracın radyatör ve aküsü çalındı. Bu durum Zibmardo tarafından kaydedildi.
Yirmidört saat içerisinde ise araç artık değerini kaybetmiş ve elden çıkmış bir hale gelmişti.
Daha sonra aracın pencereleri parçalandı ve döşemeleri yırtıldı. Bu halde araç bir çocuk oyun alanı gibi kullanılıyordu. Bu süre içerisinde yaklaşık bir haftadan daha uzun süredir Palo Alto’da bulunan araca kimse tarafından dokunulmamıştı.
Daha sonra Zimbardo aracın yanına bir balyoz ile giderek kasıtlı bir şekilde araca balyoz ile vurdu ve çökertti. Kısa bir süre sonra bu parçalama işlemine diğer insanlar da katıldı. Zimbardo her iki durumda da zarar veren barbarların çoğunluğunun, öncelikle düzgün ve saygın görünümlü insanlar olduğunu kaydetti.
Elbette toplumda, Bronx gibi bir mahallede terk edilmiş bir haldeki mülkiyetin daha hızlı sürede parçalanacağı veya çalınacağı inancı yaygındır. Karşılıklı nezaket ve saygı yükümlülüklerinin daha fazla bulunduğu yerlere ise terk edilmiş haldeki bir mülkiyetin -kimsenin umurunda olmayacağı — düşünülür. Ancak benzer olaylar herhangi bir uygar toplumda da oluşabilir.[2]
Gündelik hayattan bir örnek:
The Tipping Point adlı kitapta bu teoreme New York metrosunda yaşanan olaylara atıfta bulunmaktadır. Orada düzeni sağlamak için extra güvenlik görevlisi veya farklı aksiyonlar almaktan ziyade öncelikli olarak duvarlara veya trenlere yapılan izinsiz boyamalar/grafitilerin önüne geçmeye çalışmışlardır. Böylece teoremde bahsedilen kırık camlar tekrar teker onarılmaya başlamışlardır ve suç oranlarında kademeli bir düşüş gerçekleşmiştir.
Farklı Sektörlerde Kırık Camlar:
Otomotiv sektöründen başlarsak:
Bildiğiniz üzere bir otomobil binlerce küçük ve büyük parçadan oluşuyor. Tüm bu parça ve sistemlerin birbiri içerisinde ahenk içinde çalışması oldukça kritik bir önem arz ediyor. Eğer araçta bir hatayla karşılaşılırsa bu durum insan ölümlerine kadar büyüme gösterebilecek bir risk oluşturabiliyor.
Yeni bir ürün veya hizmet geliştirirken uygun test ve validasyon süreçlerinin planlanması, hatalı ürün/hizmet oluşumunun önüne geçebilir. Ancak güvenilir olmayan veya müşteri koşullarını simüle etmeyen testler bulunuyorsa sisteme daha fazla hatalı test ve gözlem eklemeniz olasıdır. Buradan yola çıkarak hatalı kararlar almanız da mümkün.
Yazılım sektörünü düşünelim, yardımcı programlar adında bir paketiniz varsa yeni bir sistemi oluşturmak için daha fazla yardımcı program yerleştirme olasılığınız oldukça yüksektir.
Bu tarz durumlarda karmaşaya katkıda bulunan her kişi sistemi pek değiştirmiyor gibi gözükebilir ancak tıpkı arabanın parçalanması gibi tüm bu kademeli değişiklikler ve ilaveler bir yangına sebep olabilir.
Kriminoloji teorisinde olduğu gibi, küçük şeyleri denetlemek ve projelerinizin kalitesini yüksek tutmak için zaman ayırmak, ekibin en önemli önceliklerinden biri olmalıdır. Bu, yeniden düzenleme, geliştirici dokümantasyonu, iyi ve anlaşılır dosya depolama platformları, basit paket düzeni, kaliteli testler ve daha fazlasını içerebilir.
Endüstri Mühendisi arkadaşlarımdan edindiğim bir söz olan ‘Hiçbir proje zamanında bitmez’ sloganını buraya da alıntılarsam hiçbir proje mükemmel olmayacak ve ekip olarak mutlu olmadığımız, ancak “düzeltmeye değmeyen” şeyler her zaman olacaktır. Bu gerçek hakkında dürüst (ve pozitif) olmak önemlidir. Şikayet etmek ürün geliştiriciler için iyi bir terapi olabilir, ancak ilerleme uğruna bir şeyi olduğu gibi bırakmaya karar veren bir ekip, alması gereken saygın bir kararı almıştır.
Kapsamı sınırlamak, ekiplerin önemli şeyleri doğru bir şekilde elde etmek için ihtiyaç duydukları zamana sahip olmalarını sağlamanın harika bir yoludur ve bunun tüm şirket genelinde (yalnızca geliştirme ekibi değil) anlaşılması gerekir. Belki yazılımımız veya ürününüz her şeyi yapmıyor ama yaptığı şeyi iyi yapıyor. Bu da günümüz dünyasında çokça kabul gören bir beklenti ve durum. Böyle bir strateji de kurgulamak mümkün.
Ne de olsa ilerlemenin düşmanı mükemmellik değil mi? Bazı kısımları tolere ederek eforunuzu katma değerli kısımlara yöneltmek de etkili bir strateji ve aynı zamanda ilerlemenin önemli bir ölçütü olabilir.
Tüm bunlardan yola çıkarsak ürün geliştirme ve tasarım döngülerinde karşılaşılan karışıklıklar ve kargaşalar başlarda belki küçük birer değişiklik gibi gözükse de, zamanla büyük yangınlara sebep olabilir. Bu sebeple bu kargaşa ve dağınıklığın önüne geçilmesi önemli, böyle bir bakış açısıyla düzeni sağlayarak belirsizlikleri ve hataları önleyebiliriz.
#Business #BrokenwindowsTheory #KırıkCamlarTeoremi #Düzen
Kaynakça:
[2]-^ a b James Q. Wilson ve George L. Kelling. “KIRIK CAMLAR: Polis ve mahalle güvenliği” (PDF). 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2007. (HTML versiyonu)
